1.3. Hoe zijn de OCMW’s georganiseerd? (zie het organigram van de OCMW’s)

De organieke wet van de OCMW’s legt de regels voor hun samenstelling en werking vast.

Het OCMW wordt beheerd door de Raad voor maatschappelijk welzijn (RMW), die bestaat uit raadsleden voor maatschappelijk welzijn. Deze raadsleden zijn politieke mandatarissen, die door de gemeenteraadsleden worden benoemd voor een termijn van zes jaar (na elke lokale verkiezing). Hun aantal varieert van negen tot vijftien leden, afhankelijk van het aantal inwoners van de gemeente.

De Raad voor maatschappelijk welzijn regelt alles wat binnen de bevoegdheid van het OCMW valt, in het bijzonder het algemeen beheer en de budgetten. In Brussel en Wallonië is elke zitting met gesloten deuren (in Vlaanderen worden alleen individuele dossiers met gesloten deuren behandeld).

De Raad voor maatschappelijk welzijn richt een vast bureau op, dat verantwoordelijk is voor de dagelijkse gang van zaken en andere taken die door de Raad worden bepaald.

De Raad voor maatschappelijk welzijn kan ook bijzondere comités oprichten, die belast zijn met beslissingen op verschillende gebieden, door middel van een delegatie van bevoegdheden. Een OCMW kan bijvoorbeeld een Bijzonder comité voor de sociale dienst oprichten, dat beslist over individuele dossiers voor maatschappelijke dienstverlening, of een Bijzonder comité voor professionele integratie. In het Brussels Gewest is de oprichting van een Bijzonder comité voor de sociale dienst (BCSD) verplicht. Dit comité bestaat uit de raadsleden voor maatschappelijk welzijn die beslissingen nemen over individuele steunaanvragen.

Elk OCMW heeft een voorzitter die de activiteiten van het OCMW leidt en er verantwoordelijk voor is. In het Brussels Gewest wordt de voorzitter verkozen door de Raad voor maatschappelijk welzijn.

De taken van de voorzitter zijn vastgelegd in de organieke wet van de OCMW’s (artikel 28). Ze omvatten: de activiteiten van het centrum leiden, toezicht houden op het voorafgaand onderzoek en op de uitvoering van de zaken die aan de raad, aan het vast bureau en aan de bijzondere comités worden toevertrouwd, de vergaderingen bijeenroepen en de agendapunten ervan bepalen, het OCMW vertegenwoordigen in gerechtelijke en buitengerechtelijke handelingen. 

Alleen de voorzitter van het OCMW kan dringende bijstand toekennen, bijvoorbeeld voor een dakloze. Deze beslissing moet vervolgens worden bekrachtigd door de Raad voor maatschappelijk welzijn.

Goed om te weten! Als je maatschappelijk werker of iemand anders van het OCMW niet bereikbaar is, is de voorzitter de verantwoordelijke contactpersoon van alle OCMW-diensten: voor de behandeling van je aanvraag, voor informatie of een update over de status en/of overdracht van je aanvraag. (Zie rubriek II, punt 4. Contact opnemen met het OCMW: Wie? Hoe? Waarom?)

Elk OCMW heeft ook een secretaris, waarvan de taken zijn: de vergaderingen van de raad, het vast bureau en de speciale comités bijwonen en de dossiers voorbereiden die op deze vergaderingen worden behandeld, de administratie beheren en als personeelschef optreden, het voorontwerp van de begroting uitwerken, enz.

Elk OCMW heeft een ontvanger die verantwoordelijk is voor de inning van gelden en de betalingen. De algemeen secretaris en de ontvanger besturen het OCMW.

Alle OCMW’s hebben minstens één maatschappelijk werker, wiens taak het is om personen en gezinnen in moeilijkheden te helpen. Ze zijn de referentiepersoon binnen het OCMW voor de behandeling van je steunaanvra(a)g(en). Maatschappelijk werkers hebben geen beslissingsbevoegdheid. Ze ontvangen iedereen die bijstand wil aanvragen en begeleiden hen door een dossier voor te bereiden. Ze moeten een vertrouwensrelatie met je opbouwen en je toestemming vragen om eventuele stappen ten aanzien van derden te ondernemen, met inachtneming van het beroepsgeheim. Ze voeren een of meer sociale onderzoeken uit om te bepalen welke bijstand nodig en gepast is en stellen een verslag op dat wordt voorgelegd aan het Bijzonder comité voor de sociale dienst. Die laatste beslist dan of de bijstand wordt toegekend of geweigerd. – zie  2.5. over het sociaal onderzoek.